Çoğu travma yaşayan kişi, yaşadığı travmaların kendisinde nasıl bir iz bıraktığından habersiz bir şekilde hayatlarına devam ederler. Elbette ki üzüntüler ve korkular gibi travmalar sebebiyle ortaya çıkmış belirgin durumlar da vardır ancak ‘travma sonrası stres bozukluğu’ yaşayan bir bireyin bu belirgin durumları yaşama şekli ve bu durumların ne sıklıkla bireyin hayatında seyrettiği çok farklıdır.
Uzmanlar travma sonrası stres bozukluğunun neden dolayı geliştiğinden kesin emin değildirler. Çoğu ruh sağlığı probleminde olduğu gibi, travma sonrası stres bozukluğunun da muhtemelen çeşitli farklı öğelerin karışımından dolayı ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu öğeler arasında bireyin hayatı boyunca yaşadığı stresli deneyimler, yaşadığı travmaların miktarı ve ciddiyeti, ailesinde anksiyete ve depresyon geçmişi gibi kalıtsal ruh sağlığı riskleri, mizaç yani kalıtımsal kişilik özellikleri ve bireyin beyni ile vücudunun strese yanıt olarak saldığı kimyasallar ve hormonları düzenleme şekli bulunur.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NEDİR?
Travma sonrası stres bozukluğu; kişiyi aşırı korkutan, dehşet içinde bırakan, çaresizlik yaratan, çoğu kez olağan dışı ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşen olayların tetiklediği bir ruhsal travma ya da ruh sağlığı durumudur. Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler, bir tür travmatik olay yaşayıp bundan etkilendikten sonra geçici olarak şartlara ve çevrelerine uyum sağlamakta ve durumla başa çıkmakta zorluk çekebilirler. Bu oldukça doğal ve olağan bir durumdur. Ancak yine de bunun ruhsal bir bozukluk olduğunu unutmamak gerekir.
Bireyler kötü bir olay yaşadıktan sonra genellikle zaman içerisinde ve kendilerine yapılacak iyi bir bakımla, daha iyi hale gelirler. Ancak bireylerin bu süreçte durumla başa çıkmakta zorlanma belirtileri kötüleşirse, aylarca hatta yıllarca sürerse ve bu zorlanmalar bireyin günlük işleyişine müdahale ederse bu durum travma sonrası stres bozukluğu olabilir. Bu sebeple de travma sonrası stres bozukluğu semptomları ve belirtilerinin ortaya çıkmasının ardından bir an önce etkili tedavi almak, semptomları azaltmak ve işlevi iyileştirmek için oldukça büyük bir öneme sahiptir.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Travma sonrası stres bozukluğunun belirtileri genellikle bir travma yaşandıktan sonraki 1 ay içerisinde görülmeye başlanır. Ancak bu her zaman ve her durum için geçerli değildir. Bazen kişilerin yaşam şekilleri, karakterleri, işi ve aile yapısı gibi birçok faktörün de etkisiyle bu belirtiler çok zaman sonra da ortaya çıkabilir. Travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin gözlem süresi gibi belirtilerin bizzat kendisi de kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilir. Bu belirtiler genellikle şu şekilde olur:
- Yeniden yaşama
- Yeni hatırlama
- Kaçınma
- Aşırı uyarılma
- Fazla düşünme
- Ruh halindeki olumsuz değişiklikler ile fiziksel ve duygusal tepkilerde gözlemlenen değişiklikler
Travma sonrası stres bozukluğunun belirtileri şeklinde sıraladığımız tüm bu durumların da kendi içlerinde yine bazı belirtileri bulunur. Bu alt belirtilerin gözlemlenmesi ile de TSSB belirtilerinin varlığı ortaya konulabilir.
Yeniden yaşama durumunun semptomları:
- Travmatik olay hakkında üzücü rüyalar veya kabuslar görmek
- Travmatik olayı bireye hatırlatan herhangi bir şeye karşı şiddetli duygusal sıkıntı hissetmek veya fiziksel tepki göstermek
- Travmatik olayı tekrar oluyormuş gibi yeniden yaşamak veya travmatik olayın tekrarlayan, istenmeyen üzücü anılarını yaşamak
Kaçınma durumunun semptomları:
- Bireye travmatik olayı hatırlatan faaliyetlerden, kişilerden veya yerlerden kaçınma
- Travmatik olay hakkında düşünmekten veya konuşmaktan kaçınma
Aşırı uyarılma durumunun semptomları:
- Kolayca ürkme ya da korkma
- Tehlikeye karşı daima tetikte olma
- Çok fazla alkol tüketmek veya çok hızlı araba kullanmak gibi bireyin kendisine zarar veren davranışları
- Uyku güçlükleri
- Konsantrasyon güçlükleri
- Sinirlilik hali
- Öfke patlamaları
- Saldırgan davranışlar
- Aşırı derecede suçluluk veya utanç hissi
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Travma sonrası stres bozukluğu da tıpkı diğer ruh sağlığı bozuklukları gibi alanındaki uzman kişilerden yardım alınarak tedavi edilebilir. Alanındaki uzman kişilerden alınan yardımlar ise psikoterapiler ve medikal ilaçlardır.
Travma sonrası stres bozukluğunun tedavisinde öncelikli yöntem olarak psikoterapi uygulanır. Ancak psikoterapi kendi içerisinde birçok dala ayrılan geniş bir alandır. Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde en sık kullanılan üç psikoterapi yöntemi ise şunlardır:
- Bilişsel terapi (konuşma terapisi)
- Maruz kalma terapisi
- EMDR (göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme)
Terapiler kişilere iyi gelen ve ihmal edilmemesi gereken tedavi yöntemleridir. Ancak bu süreç içerisinde bulunan bireylerin terapiler kadar ihtiyaç duyduğu başka şeyler de vardır. Bireyler kendisini destekleyen kişiler, aile üyeleri, arkadaşları veya kendilerine iyi gelen şeylerle zaman geçirmelidir. Durum hakkında konuşmadan, sevdikleri ile sadece ve sadece vakit geçirmek de bireylere şifa ve rahatlık sağlayabilir. Buna ek olarak bir destek grubuna katılmak ve benzer durumları yaşamış kişilerin deneyimlerinden faydalanmak da bireyler için rahatlatıcı olabilir.
Peki travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler doğru terapisti nasıl bulabilir? Bu konuda gelişen dünyanın bizlere sunduğu imkanlar gerçekten fazlasıyla geniş çaplıdır. Özellikle internet aracılığı ile istediğiniz alanda uzmanlaşmış terapistler bulmak artık mümkün. Üstelik ruhsal sıkıntılar içerisinde bulunan çoğu bireyin evden dışarı çıkmak istememesi de göz önüne alındığı zaman online terapilerin tam da bu noktada kişilerin ihtiyaç duyduğu esas şey olduğunu söyleyebiliriz.
