POST-TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU
A. Maruziyet
B. Semptom grupları B’den E’ye (travmatik olaydan sonra başlayan veya kötüleşen semptomlar)
B. İstem dışı
C. Kaçınma
D. Olumsuz biliş ve ruh hâli
E. Aşırı Uyarılma
Ek Kriterler
F. Süre
G. Bozukluk
H. Başka bir bozuklukla ilişkilendirilmez
Ölüm tehlikesi, ciddi yaralanma, kaza veya cinsel şiddet
1. Doğrudan travmatik olay(lar) yaşama
2. Başkalarının başına gelen olay(lar)ı görme veya tanıklık etme
3. Bir aile yakının ya da yakın bir arkadaşının başına travmatik olay(lar) geldiğini öğrenme
4. Travmatik olay(lar)ın itici detaylarına tekrar tekrar veya aşırı bir düzeyde karşı karşıya kalma
Aşağıdaki istemdışı olan semptomların 1veya 1’den fazla olması:
1. Travmatik olayların yineleyici istemsiz ve sıkıntı veren anıları
2. İçeriği ya da duygusu travmatik olay(lar)la ilişkili yineleyen sıkıntı veren rüyalar
3. Kişinin travmatik olayları yeniden oluyormuş gibi hissettiği ya da davrandığı çözülme tepkileri
4. Travmatik olay(lar)ı simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlarla karşılaşınca yoğun ya da uzun süreli bir duygusal sıkıntı yaşama
5. Travmatik olay(lar)ı simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlara karşı belirgin fizyolojik tepkiler gösterme
Aşağıdaki kaçınma semptomlarından 1veya 1’den fazla olması:
1. Travmatik olay(lar)la ilgili ya da yakından ilişkili sıkıntı veren anılar düşünceler ya da duygulardan kaçınma ya da bunlardan uzak durma çabaları
2. Travmatik olay(lar)la ilgili ya da yakından ilişkili sıkıntı veren anılar düşünceler ya da duyguları uyandıran dış anımsatıcılardan (insanlar, yerler, konuşmalar, etkinlikler, nesneler, durumlar) kaçınma ya da bunlardan uzak durma çabaları
Aşağıdaki semptomlardan en az 2’si:
1. Travmatik olay(lar)ın önemli bir yönünü anımsayamama
2. Kendisi, diğer kişiler ya da dünya ile ilgili olarak sürekli ve abartılı olumsuz inanışlar
3. Travmatik olay(lar)ın nedenleri ve sonuçlarıyla ilgili olarak kişinin kendisini ya da başkalarını suçla- masına yol açan süreklilik gösteren çarpık bilişler
4. Süreklilik gösteren olumsuz duygusal durum
5. Önemli etkinliklere karşı duyulan ilgide ya da katılımda belirgin azalma
6. Başkalarından kopma ya da başkalarına yabancılaşma duyguları
7. Sürekli bir biçimde olumlu duygular yaşayamama
Aşağıdakilerden en az 2’si:
1. İnsanlara ya da nesnelere karşı sözel ya da fiziksel saldırganlıkla dışa vurulan, kızgın davranışlar ve öfke patlamaları
2. Sakınmaksızın davranma ya da kendine zarar verici davranışlarda bulunma
3. Her an tetikte olma
4. Aşırı irkilme tepkisi gösterme
5. Odaklanma güçlükleri
6. Uyku bozukluğu
Bir aydan uzun süreli olması
Bu bozukluk klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda, işlevsellikte düş- meye neden olur.
Bu bozukluk bir maddenin (Örneğin, ilaç, alkol) kullanımının ya da başka tıbbi bir durumun fizyolojik etkilerine bağlanamaz.
AKUT STRES BOZUKLUĞU
-Kişi, aşağıdakilerden her ikisinin de bulunduğu travmatik bir olay yaşamıştır:
-Gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma, kendisinin ya da başkalarının fiziki bütünlüğüne karşı bir tehdit olayını yaşamış, böyle bir olaya tanık olmuş ya da böyle bir olayla karşı karşıya gelmiştir.
-Bu olaya yoğun korku, çaresizlik ya da dehşet duyguları ile yanıt verir.
-Sıkıntı doğuran olayı yaşarken ya da bu olayı yaşadıktan sonra kişide aşağıdaki dissosiatif semptomlardan üçü (ya da daha fazlası) bulunur:
-Öznel uyuşukluk, dalgınlık duyumları ya da duygusal tepkisizlik,
-Çevreden olup bitenlerin farkına varma düzeyinde azalma (örn. afallama)
-Çevrede olup bitenlerin farklı bir şekilde algılanması,
-Kendi bedeninin değiştiği hissi,
Travmanın önemli bir kısmını anımsayamama.
-Travmatik olay şunlardan en az biri yoluyla sürekli olarak yeniden yaşanır: Göz önüne tekrar tekrar gelen görüntüler, tekrarlayan düşünceler, rüyalar, illüzyonlar, "flashback" epizodları, o yaşantıyı yeniden yaşar gibi olma ya da travmatik olayı anımsatan şeylerle karşılaşınca sıkıntı duyma.
-Travma ile ilgili anıları uyandıran uyaranlardan belirgin kaçınma (örn. düşünceler, duygular, konuşmalar, etkinlikler, yerler, insanlar).
-Belirgin anksiyete ya da artmış uyarılmışlık semptomları (örn. uyumakta zorluk çekme, irritabilite, düşüncelerini yoğunlaştırma güçlüğü, dikkatte artış, aşırı irkilme tepkisi gösterme, motor huzursuzluk)
-Bu bozukluk klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da işlevselliğin önemli diğer alanlarında bozulmaya neden olur ya da bireyin travmatik yaşantısını aile bireylerine anlatarak kişisel destek kaynaklarını harekete geçirmek ya da yardım almak gibi gerekeni yapmasının peşinde koşma yetisini bozar.
-Bu bozukluk en az 2 gün, en fazla 4 hafta sürer ve travmatik olaydan sonraki 4 hafta içinde ortaya çıkar.
