Yeme Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Yeme bozukluğu, kişinin kilosu ve beden algısı ile ilgili düşüncelerinde bozukluklar yaşadığı ve sağlıksız yemek yeme davranışlarıyla birlikte ilerleyen ciddi bir rahatsızlıktır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, yeme bozukluğu yaşayanların sayısının oldukça arttığını göstermektedir. Özellikle günümüzde toplumumuzdaki beden algısı ile ilgili değerlerin hızla değişmesi ve zayıf olma ile ilgili mesajların sıkça vurgulanması yeme bozukluklarının artması ile ilgili bir tehlike oluşturmaktadır.
Bunun yanı sıra kişilik özellikleri bakımından özgüveni düşük, eleştirel ve mükemmeliyetçi yapıda olan kişilerde yemek bozukluğunun daha sık görüldüğü gözlemlenmiştir. Yeme bozukluklarına daha çok ergen ve genç kadınlarda rastlanmakla birlikte erkeklerde de görülebilir.
Yeme Bozukluğu Nedir?
Bu sorunu yaşayan kişiler, sağlığını tehdit edecek derecede olumsuz beslenme alışkanlıklarına sahiptirler. Hem erkeklerde hem de kadınlarda görülen bu rahatsızlığın görülme sıklığı kadınlarda daha fazladır. Özellikle sosyoekonomik düzeyi yüksek olan kişilerde daha sık görülen bir sağlık problemidir.
Zayıf olmaya fazla önem verilmesi, şişmanlamaktan korkmak ve evde bol miktarda yiyecek ve içecek bulunması, kişilerin yeme bozukluğuna sahip olması için adeta zemin hazırlar. Yeme bozukluğu nedir sorusu, sağlıksız yeme alışkanlıklarının oluşmasına sebep olan bir psikolojik bozukluk durumu olarak da cevap verilebilir. Yiyeceklere, vücut ağırlığına ya da vücut şekline olan bir takıntıyla ortaya çıkabilir. Çok ciddi sağlık problemlerinin görüldüğü ağır vakalarda tedavi uygulanmazsa söz konusu hastalık ölümle bile sonuçlanabilir.
Yeme Bozukluğu Belirtileri
Yeme bozukluğuyla ilgili belirtiler aşağıdaki gibi sıralanabilir.;
Kilo konusunda aşırı ilgili ve kilo almayla ilgili yoğun kaygı içinde olmak
Kalorisi yüksek / düşük besinler ile yağ oranlarına ve diyetlere yoğun ilgi duymak
Aç olduğunu inkar etmek
Aşırı düzeyde spor yapmak
Sık sık tartılmak ve vücut oranlarını ölçmek
Fiziksel görünüşünü aşırı şekilde eleştirmek
Gıda biriktirmek ya da atmak
Sosyal ortamlardan uzaklaşma isteği
Kilo kaybı ve kiloda sık sık dalgalanmalar olması
Güçsüz hissetmek
Saç dökülmesi
Duygudurum dalgalanmaları ve
Aşırı yemek tüketmek
Yeme Bozukluğuna Neden Olan Faktörler
Başlıca risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
Kişisel Risk Faktörleri:
Erken olgunlaşma
Şişmanlık
Kendini beğendirme isteği ve flörte başlama
Kilolu olma korkusu
Düşük özgüven
Mükemmeliyetçi olmak
Depresyon
Ailesel Risk Faktörleri:
Ailede fazla kilolu kişilerin olması
Fiziksel ya da cinsel istismar
Ebeveynlerin aşırı korumacı olması
Psikolojik hastalık sorunu yaşamak
Sürekli tartışmalar yaşamak
Aşırı dominant karakterdeki ebeveynler
Sosyokültürel Risk Faktörleri:
Alay konusu olmak
Akranları arasındaki kilolu kişi olma korkusu
Grup içinde zayıf olan kişi olma arzusu
Toplumun güzellik dayatmaları
Fiziksel görünümün başarı için önemli olduğu düşüncesi
Medyanın etkisi
Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Amerikan Psikiyatri Birliği’nin 2013 yılında yayınladığı kriterlerde, yeme bozukluğu aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır:
Anoreksiya Nervoza,
Bulimiya Nervoza,
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (İlk defa tanımlanmış olan),
Sınıflandırılamayan Yeme Bozuklukları
1. Anoreksiya Nervoza (AN)
Anoreksiya Nervoza hastaları genel olarak; özgüvenleri düşük olan, eleştirici ve mükemmeliyetçi yapıya sahip insanlardır. Sağlığa tehlikeli derecede zayıf oldukları halde kendilerini "şişman" hisseder ve aynaya baktıklarında kendilerini istedikleri kilonun üzerinde görürler. Bunun yanı sıra kilo almaktan ve şişman olmaktan aşırı derecede korkarlar. Hastalığın erken aşamalarında bu sorunu inkar ederler fakat yine de yemek yeme, yiyecek ve kilo kontrolü onlar için adeta bir takıntı haline gelebilir.
AN hastaları ideal kilolarının altında olsalar bile kilolu olduklarını düşünerek kendini uzun süreler aç bırakma, günlük vücudun ihtiyaç duyduğu kalori miktarından çok daha azını tüketme gibi davranışlarında bulunurlar. Bunun yanında kilo kaybetmek için kendini kusturma ya da laksatif (müshil) ve diüretik kullanma girişiminde bulunurlar. Pek çok vakada, yeme bozuklukları ile birlikte anksiyete, panik, obsesif-kompulsif bozukluk ve alkol kullanımı gibi diğer psikiyatrik bozukluklar da tabloya eşlik edebilir. Bu durumdan kurtulabilmek için mutlaka uzman bir psikologdan terapi almak gerekir.
Hastalığın tanı kriterleri ise şunlardır:
Yaşı ve boyuna göre fiziksel sağlığını koruyabilmesi için olması gereken kilonun %85’nden daha az kiloda olma ya da büyüme döneminde beklenen kilonun altında olma,
Olması beklenen kiloya göre çok daha zayıf olmasına rağmen kilo almaktan ya da şişman olmaktan aşırı derecede korkmak,
Kalsiyum kaybına bağlı olarak oluşan kemik erimeleri ya da kırıklar,
Saç ve tırnaklarda kırılmalar,
Cilt kuruluğu ve cildin sararması,
Aşırı kabızlık yaşamak,
Düşük tansiyon, yavaş nefes almak ve nabız sayısının düşük olması,
Vücut ısısında düşüş,
Depresyon, algılama becerisinde düşüş, hareketlerde yavaşlama.
Hormonal değişiklikler: Adet düzensizlikleri ve adetlerin kesilmesi
2. Bulimiya Nervoza (BN)
Bulimiya Nervoza hastası olanlar, sık sık tekrarlayan yeme nöbetlerinde çok fazla miktarda besin tüketirler. Birçok zaman şeker, karbonhidrat ve yağ oranları yüksek olan fazla kalorili yiyecekleri çok hızlı yiyerek, bazen yemekleri tatmadan bile yutabilirler. Yeme nöbetleri sırasında hastalar, kendilerini kaybederek tıkınırcasına yemek yiyebilirler.. Nöbetten sonra bu davranışı telafi etmek için aç kalmak, kendini kusturmak, fazla miktarda müshil (laksatif) veya diüretik kullanmak, aşırı egzersiz yapmak ya da bu davranışların hepsini bir arada göstermek gibi davranışlar gösterebilirler.
Hastalar, iğrenme veya utanma duygusu nedeniyle genelde bu davranışları gizlice yapar. Hastanın her yemekten sonra kusması tıbbi bazı sorunları da beraberinde getirir.
Hastalığın tanı kriterleri şunlardır:
2 saatlik bir zaman zarfında normalden çok daha fazla miktarda yiyecek tüketmek
Yeme atağı esnasında kontrol kaybı duygusu
Kilo almayı engellemek için kusma gibi telafi edici davranışların en az haftada 1 kez uygulanması
Özgüven açısından vücut ağırlığından veya şeklinden nedensiz yere etkilenme
Kronik şekilde kızarmış ve yaralı boğaz,
Boyundaki tükürük bezleri ile çene altındaki bezlerin şişmesi
3. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu
Bu sorunu yaşayan hastalar yemek yerken adeta kontrolünü kaybeder. BN hastalığından farklı olarak yeme davranışının kusma, egzersiz yapma ya da aç kalma gibi telafisini yapmaya çalışmazlar. Aksine fazla yemenin yol açtığı suçluluk duygusu, utanç ve sıkıntı tekrar aynı yeme döngüsünü yaşamalarına sebep olur. Buna bağlı olarak BN hastalarının kilosu genellikle normalin biraz üstünde veya normalden çok fazladır. Tıkınırcasına yemek yiyen kişilerde özellikle kalp-damar hastalıkları ve yüksek tansiyon riski görülebilir.
Hastalığın tanı kriterleri şunlardır:
Tıkınırcasına yeme atakları geçirmek
Benzer şartlar altında ve zaman diliminde herhangi bir kişinin yiyebileceğinden çok daha fazla miktarda yiyeceği, kısa bir sürede yemek
Atak esnasında kontrol kaybı hissine kapılmak (örneğin yemek yemeyi durduramamak)
Normalden çok daha hızlı yemek
Rahatsız edici düzeyde doymuş hissedene kadar yemeye devam etmek
Yeme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Yeme bozukluğunun ruhsal ve fiziksel sağlığın arasındaki ayrılmaz bütünleşik bağ içerisinde yer aldığını söyleyebiliriz. Fiziksel sağlığın korunabilmesi için ruhsal durumun da düzeltilmesi şarttır ve aynı durum tersi için de geçerlidir. Bu yüzden Anoreksiya Nervoza hastalarının iyileşmesi için ilk adım, kilonun sağlıklı bir düzeye getirilmesidir. Bulimiya Nervoza hastalarında ise ilk adım olarak yeme ve kusma nöbetlerinin engellenmesi gerekir. Fakat bu iyileşme adına yol alabilmek için öncelikle bireyin hasta olmasına neden olan ya da hastalığını kötüleştiren, altta yatan duygusal sıkıntıları çözmek gerekir.
Bu problemi yaşayanların hastalıklarını tetikleyen düşünce, duygu ve davranışlar hakkında bilgi edinmek ve hastalığı doğru anlayabilmek için mutlaka psikoterapi almak gereklidir. Ayrıca psikoterapi ile beraber bazı ilaçlar kullanmanın ve beslenme danışmanlığı almanın yeme bozukluğu tedavisinde etkinliği gösterilmiştir. Yeme bozukluğu hastalığından tedavisi için Tappy online psikolog ve online terapi hizmetlerinden faydalanabilirsiniz.
Paylaşmak Güzeldir :)
