Tükenmişlik Sendromu Nedir ve Nasıl Atlatılır?
Günlük yaşam ritminin yükselmesi ve bireyi etkileyen dinamiklerin giderek artması yeni sorunları da beraberinde getiriyor. Daha önce fark edilmeyen veya tanımlanmayan birçok psikolojik sorunun adı konuyor. Bunların arasında nomofobi gibi dijital kaynaklardan beslenenler olduğu kadar insan kaynaklı olanlar da bulunuyor. Son yıllarda ünlü kişilerde görülmesiyle bilinen tükenmişlik sendromu da bunlardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Ünlü oyuncu Meryem Uzerli, yaşadığı tükenmişlik sendromu hakkında açıkça konuşması ile gündeme gelmişti. Gelin, bu göz ardı edilmemesi gereken psikolojik bozukluk hakkındaki ayrıntılara yakından bakalım.
Tükenmişlik sendromu ne demektir?
Sorun ilk kez 1974 yılında, Herbert J. Freudenberger tarafından tanımlanmıştır. Freudenberger bu durumu, “iç dünyadaki beklentilerden kaynaklanan ve yorgunluk, güçsüzlük, başarısızlık endişesi ile seyreden tükenmişlik duygusu” olarak açıklamıştır.
Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise bu sorunu şöyle tanımlamıştır: “Aşırı yüksek çalışma temposu sonucunda yaşanan duygusal yıpranmadan kaynaklı olarak sorumluluklarını yerine getirememe.” Sorunun merkezinde sürekli yorgunluk ve yetersizlik hissiyle yapılan işten uzaklaşma eğilimi vardır. Hatta bu durum, bireyin içe kapanmasına da neden olur.
iç dünyadaki beklentilerden kaynaklanan ve yorgunluk, güçsüzlük, başarısızlık endişesi ile seyreden tükenmişlik duygusu” olarak tanımlanan Tükenmişlik Sendromu (Burnout Syndrome) hakkında ileri okuma notları.
Tükenmişlik sendromu neden olur?
Aslında tükenmişlik sendromu veya diğer adıyla burnout’un ünlü kişilerde bu kadar sık görülmesi anormal sayılmaz. Çünkü, burnout sendromu insan odaklı işlerde ve genellikle de yüz yüze çalışılan ortamlarda görülür. Meslekleri gereği insanlarla birebir etkileşim hâlindeki kişiler, duygusal açıdan yıpranırlar ve bu onları duyarsızlaştırabilir. Bireyin aşırı başarı odaklı düşünmesi ve giderek artan performans beklentisi, onu baskı altına alır. Bu zorlu psikolojik sorunun başlıca nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
Yeteri kadar dinlenemeden sürekli yüksek tempoyla çalışmak,
Sona ermeyen ve süregiden yetersizlik hissi,
Mesleki kontrolün elden kaçırıldığı duygusuna kapılmak,
Çalışma alanında yaşanan iletişim sorunları,
Bireysel amaçlar ve beklentilerle uyumlu olmayan deneyimler,
Bitmeyen bir mükemmeliyet arayışı nedeniyle sürekli baskı altında çalışmak.
Tükenmişlik sendromu belirtileri nelerdir?
Tükenmişlik sendromu çoğu zaman birçok faktörün bir araya gelmesiyle oluştuğundan tek bir belirti göstermeyebilir. Tükenmişlik sendromu belirtileri fiziksel, psikolojik veya davranışsal bağlamdaki değişimlerden oluşur. Bu noktada, kişinin kendisini tanıması ve kendisindeki duygusal ve davranışsal değişiklikleri fark etmesi son derece önemlidir.
Birey mide veya baş ağrısı gibi durumlardan yakınabilir veya uzun süreli hâlsizlik yaşayabilir. Bedensel şikâyetler, aşırı zayıflama, uyku bozukluğu, nefes almada güçlük veya aşırı alkol tüketimi gözlenebilir. Bunların tamamı tükenmişlik sendromu ile ilgili fiziksel belirtilerdir. Öfke kontrolünde güçlük, tepkisel davranışlar, umutsuzluk ve boşluk hissi kaynaklı depresif ruh hâli, kaygı bozukluğu ve sabırsızlık da görülebilir. Kişinin işine yabancılaşması, erteleme ve isteksizlik eğilimi, çevresiyle sosyal ilişkilerinin bozulması ise psikolojik belirtiler olarak ele alınabilir.
Tükenmişlik sendromu evreleri nelerdir?
Söz konusu tükenmişlik genellikle üç açıdan ele alınır: Duygusal yıpranma, çaresizlik ve yetersizlik. Duygusal yıpranma, bireylerin beklentileriyle ilintilidir. Çaresizlik duygusu ise kontrol etme isteğiyle doğrudan ilgilidir. Beklentilerinin karşılanmadığını düşünen birey, etrafında olan bitenleri kontrol edemediğini gördüğünde ise yoğun bir çaresizlik hisseder. Bu aşamada birey tamamen tepkisel yöntemlerle, yani refleks eylemlerle mücadele eder. Nitekim dürtüsel ve amaçsızca davranmaya başlamasıyla yaşadığı derin boşluk davranışlarına da yansır. Tükenmişlik sendromu ile ilgili son boyut ise süregiden yetersizlik algısıdır. Birey bu noktada başarısının yeteri kadar değer görmediğini düşünür veya becerilerinden emin olmamaya başlar.
Tükenmişlik sendromu nasıl geçer?
Tükenmişlik sendromu yaşayanların ortak noktası derin bir anlamsızlık içine düşmeleridir. Çok çabalamalarına karşın yaşamda bir amaçları kalmadığını hissederler ve sonsuz bir anlam arayışına çıkarlar. Emek verdikleri konularda yetersizlik hissi yaşamaları, onları sağlıklı olmayan değişimlere sürükleyebilir. Bu nedenle aslında tükenmişlik sendromu tedavisi, ilk aşamada bireylerin küçük değişimlere niyetli olmasıyla başlar.
Sonrasında yaşam tarzı kapsamında alınan yeni kararlarla devam eder. Özellikle düzenli spor yapmak, bireye hem ruhsal hem de fiziksel açıdan hareket getirir. Vücutta salgılanan dopamin, serotonin ve endorfin hormonları boşluk hissiyle mücadelede devreye girer.
Bu değişimler yetersiz kalabilir, bu nedenle bireyin hayat dengesini yeniden düzenlemesi gerekir. Tükenmişlik duygusu yaratan etkenlerden biri de her an ulaşılabilir olma zorunluluğu hissidir. Bir isteği reddetmede güçlük yaşamak da bunun tipik bir örneğidir. Bu nedenle, iş-yaşam dengesi yeniden düzenlenmeli ve özel hayata daha fazla yer açılmalıdır. Ayrıca, kişiler hata yapma paylarının her zaman olduğu bilincine varmalıdırlar. İş planlamalarını gözden geçirmeleri; gerekirse işlerini parçalara bölüp zamana yayarak tamamlamaları faydalı olabilir.
En önemli çözümü sona sakladık. “Tükenmişlik sendromu nasıl aşılır?” sorusunun altında yatan çözüm her şeyden önce dinlenmektir. Daha uzun molalar, daha az çalışma saati; gerekiyorsa olabildiğince uzun bir tatil etkili değişimlerdir. Tükenmişlik sendromu çözümü için şu adımlar da izlenebilir:
Düzenli uyku ve dengeli beslenme alışkanlığı edinmek,
Kafein ve alkol tüketimini azaltmak,
İş yeri dışında eğlenceli etkinliklere katılmak,
Tekdüzeliği kırmak için hobilere zaman ayırmak,
Yoga ve meditasyon gibi rahatlatıcı aktivitelere başlamak,
Kendi kendini ödüllendirmeyi bilmek.
Tükenmişlik sendromu tedavi edilmezse ne olur?
Tükenmişlik sendromu tedavi edilmezse, bireyi daha derin bir açmaza götürebilir. Yaptığı işte hiçbir verimlilik gösteremeyen bireylerin işini kaybetme endişesi artabilir. Bu durum uzun süreli kaygı bozukluğuna yol açabilir; hatta iş kazası riskini bile artırabilir. Sorunlar bunlarla da sınırlı kalmayıp ailevi problemlere de uzanabilir. İkili ilişkilerde zorlanmalar, aşırı yalnızlaşmaya, sigara ve alkol bağımlılığında artış gibi sıkıntılar baş gösterebilir.
Bu noktada birey sorunlarıyla başa çıkamıyorsa mutlaka profesyonel bir destek almalıdır. Tappy online terapi uygulaması ile tükenmişlik sendromu için aradığınız desteğe hemen ulaşabilirsiniz. Alanında uzman psikologlardan oluşan Tappy ekibinden, ihtiyacınız olan profesyonel yardımı alabilirsiniz.
Paylaşmak Güzeldir :)
