Kişilik bozuklukları, bir kişinin sağlıklı bir şekilde düşünmesine engel olan ve davranışlarında anormal değişimlere sebep olan psikolojik rahatsızlıklardır. Kişilikte yaşanan bozukluklar özellikle ergenlik döneminden itibaren belirginleşmeye başlamaktadır. Bu sebeple bu hastalıklar konusunda bilgi sahibi olmak erken tanının konulabilmesi için de son derece önemlidir. Kişilik bozukluğuna sahip olan kişilerde toplumsal uyum sorunu, arkadaşlık kuramama, iş veya okul hayatında düzenli olarak sorunlar yaşama gibi birçok sorun görülmektedir.
PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Paranoid kişilik bozukluğu, halk arasında paranoya olarak da bilinen psikolojik bir rahatsızlıktır. En genel tanımı ile bu rahatsızlık bireyin, diğer insanlara karşı nedensiz ve devamlı şekilde duyduğu şüpheci ve güvensiz yaklaşımdan ibarettir. Paranoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerde sürekli olarak devam eden şüphe ve güven eksikliği durumu çocukluk veya ergenlik dönemi içerisinde başlar.
Paranoid kişinin duyduğu aşırı güven eksikliği ve şüphe duygusu, çevresindeki insanların kendisinden faydalanacağı ya da kendisine zarar vereceği düşüncesiyle saplantı haline gelebilir. Bu yüzden bu rahatsızlığa sahip olan kişi, sürekli olarak tedbirli ve dikkatli davranmak zorunda hisseder. Paranoyak düşüncelerin esir aldığı birey, sosyal ve aile ortamında da sağlıklı bir iletişim kuramaz ve ilişkileri bozulur.
Maalesef nedeni tam olarak belirlenememiş olan paranoid kişilik bozukluğuna ise genellikle genetik bağlantı, çevresel faktörler, fiziksel ve duygusal travmaların neden olduğu düşünülmektedir. Özellikle çevresel ve yapısal faktörler paranoyayı tetiklemektedir. Kısacası kişilik bozukluklarının temelinde genetik sebepler kadar biyolojik, nörolojik ve hatta sosyolojik nedenler de etkilidir ve göz ardı edilmemelidir.
PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Paranoid kişilik, diğer kişilik bozukluklarından farklı olarak duyduğu şüphe ve güvensizliği belirli bir mantık çerçevesine oturtur. Yani hasta, karşısındaki insanları etkileme gücüne sahiptir. Bu sebepten dolayı bu rahatsızlığın diğer insanlar tarafından anlaşılması zorlaşabilmektedir. Aynı zamanda paranoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler savunmacı bir tavır takındıkları için yalnız kalmayı tercih ederler. Genel olarak paranoid kişilik bozukluğu belirtilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
· İnsanlara güven konusunda şüphecidirler. Paranoid hastalar kendi hayatlarına dair herhangi bir konuyu başkalarıyla paylaşmak istemezler. Güven problemi yaşadıkları için anlattıklarının kendi aleyhinde kullanabileceğine inanırlar.
· Kimseyle yakın ilişki kurmazlar. İnsanların dostluk ve arkadaşlıklarına inanmazlar. Başkalarının kendilerini kandırabileceği ve sömüreceği düşüncesiyle insanlara şüphe ile yaklaşırlar.
· İnsanlarla ilişki kurdukları zamanlarda onlara karşı soğuk ve uzak davranırlar. Kandırılmak korkusuyla çevrelerine yaklaştıkları için kontrolcü ve kıskanç olabilirler.
· Kendilerine karşı yapılan hataları affetmezler ve kin tutarlar.
· Karşısındaki insanın her sözünden ya da ifadesinden gizli anlamlar çıkarabilirler. Her sözün altında kendisine yönelik bir tehdit olduğu düşüncesine kapılabilirler. Kimsenin görmediği saldırıları fark edip, agresif bir tavır sergileyerek intikam almaya çalışabilirler.
· Nevrotik bir ruh haline sahiptirler.
· Eşleştirilmeye tahammülleri yoktur. Her zaman haklı olduklarını düşünürler. Bu yüzden hiçbir sorun karşısında kendilerini sorumlu olarak görmezler. Böyle bir sorumluluğu zayıflık olarak görürler.
· Paranoid bozukluğu sebebiyle aşırı şüpheci olan kişiler hiçbir duygu, düşünce ve sırlarını başkalarıyla paylaşmazlar. Eğer çevresindeki herhangi biriyle sırrını paylaştıysa, anlattığı kişinin bunu kendi aleyhine kullanabileceği şüphesi ile etrafta bunun delilini ararlar. Bu durumun kendisine yönelik bir tehdit oluşturduğuna inanırlar.
· Aile çevresini her zaman vefasız olarak görürler. Kendisine yapılan iyilikleri ve olumlu davranışları görmezden gelen paranoyak kişi, ailesi ile yaşadığı en ufak problemde onları suçlar ve ilişkilerini koparır.
· Hayatlarında rahat değillerdir. Şüphe duygusu, yaşadıkları çevrede her şeye karşı temkinli olmalarına sebep olur.
· Etraflarındaki her şeyi kendilerini güvende hissedebilmek için kontrol etmek isterler. İnsanlara karşı aşırı eleştirel davranırlar; ama kendilerinin eleştirilmesi karşısında tahammülsüzdürler.
Paranoid rahatsızlığı olan kişiler sanrılar haricinde semptom göstermezler. Sanrılar; bireyin konuşma biçimi, davranışları ve duygularında kendini gösterir. Sanrıları bulunan birey ise gerçeklikten kopar ve şüpheci bir hayat yaşamaya başlar.
PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Paranoid kişilik bozukluğu tedavisi bulunan ve tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Ancak bu rahatsızlıkta zor olan kısım, hastanın rahatsız olduğuna ikna olması ve bunu kabullenmesidir. Bu sebeple hastayı fiziki muayeneye sokup ardından ortaya konulan semptomları hastaya anlatarak bireyleri bu şekilde hastalığa ikna etmek sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.
Bu rahatsızlıklarda hasta zamanla şizofreni belirtileri gösterebilir. Bulunduğu ortamdan güven duymuyorsa, öleceğinden ya da öldürüleceğinden korkuyorsa tedavi sürecinde mutlaka gözetim altından tutulması gerekir.
Paranoid düşünce etkisinde kalmış bir insanın tedavi sırasında belli sanrılar ve güven problemi yaşaması oldukça sık rastlanılan bir durumdur ve olağandır. Bu durum hastanın tedaviyi bırakmasına bile sebep olabilir.
Böyle hastalarda nihayetinde tercih edilen yöntem psikoterapidir. Psikoterapi ile hastada kaybolan güven duygusu yeniden kazanılmaya çalışılır. Ayrıca sosyal iletişimi ve benlik saygısını geliştirme amacı güdülür. Paranoid rahatsızlıkta genellikle ilaç kullanılmaz. Ancak hasta, anksiyete ve depresyon gibi ilişkili rahatsızlıklardan şikayetçi ise tedaviye destek olması amacı ile ilaç kullanılabilir.
Paranoid bozukluklar yukarıda da bahsettiğimiz gibi tedavi edilebilen hastalıklardır. Ancak tedavi süreci uzundur ve takip gerektirir. Hastalığın tedavisi için belli bir zaman vermek hiçbir zaman mümkün değildir. Rahatsızlığın etkileri yok olmaya başladıktan sonra bile koruyucu tedavinin sürdürülmesi gerekir. Üstelik tedavi olumlu yönde ilerlese bile kişinin sosyal hayata uyum süreci zaman alabilir. Bu sebeple dışarıya karşı henüz kendini hazır hissetmeyen paranoid kişilik bozukluğuna sahip bireylerin online terapiler ile tedavisini sürdürmesi çok daha kolay ve paranoid kişi için de daha az yıpratıcı bir sürecin oluşmasına zemin hazırlayacaktır.
