Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
DEHB nedir?
Hiperaktivite, çocuklarda yaygın olarak görülen ve yaşıtlarıyla karşılaştırıldığında aşırı derecede hareketlilik, dikkati sürdürme güçlüğü ve dürtüsel davranış ile tanımlanan bir bozukluktur. Hiperaktiflik genellikle DEHB olarak isimlendirilen, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğundan kaynaklanır. Hiperaktiviteye sahip olan çocukların kendilerini birçok alanda kontrol etmekte zorlandığı görülebilir, aynı zamanda dikkatleri de çok dağınıktır. Hiperaktivite belirtileri genellikle çocuğun okul çağına gelmesiyle dikkat çekmeye başlar. Hiperaktivitesi olan çocuklar, okuldaki diğer çocuklara göre daha hareketli olabilirler. Sınıf içerisindeki hareketli ve dürtüsel davranışları ve akademik başarılarının düşüklüğü, yaramazlık veya tembellik olarak algılanabilir.
Hiperaktivite özellikle çocuklarda çokça görünen ama tedavisi olan bir bozukluktur. DEHB’de aynı zamanda dikkat eksikliğinden kaynaklanan unutkanlık ve akademik başarısızlık da görülebilir. Bu nedenle DEHB teşhisi koyulurken okul başarısı da göz önünde tutulur. Dikkat eksikliği ergenlik döneminde de okul performansını negatif yönde etkilemeye devam ederken bireyde duygu durum bozukluklarına da neden olabilir. Bu sebeple hiperaktivite belirtileri, yaramazlık olarak düşünülerek göz ardı edilmemesi gereken belirtilerdir. Eğer çocuğunuzun okulundan bu yönde bir geri dönüş alıyorsanız veya siz çocuğunuzda bu belirtileri görüyorsanız bir psikoloğa danışabilirsiniz veya Tappy üzerinden online terapi desteği alabilirsiniz.
Hiperaktivite belirtileri nelerdir?
Hiperaktivite belirtileri şöyledir:
Aceleci olmak, sabırsız olmak
Anlatılan konuları veya verilen komutları tamamen takip edememek
Unutkanlık
Uzun süreli odak isteyen görevlerden kaçmak
Dikkat eksikliğinden kaynaklanan plansızlık ve detaylara dikkat edememek
Yaşıtlarla sürekli çatışma yaşandığı için arkadaşlık kuramamak, oyun oynayamamak
Sıra bekleyememek, uzun süreli bir oyuna dahil olamamak
Ödevleri unutmak, dersleri dinleyememek ve sonucunda düşük akademik başarıya sahip olmak
Aşırı hareketlilik
Çok konuşmak ve dinleme konusunda sıkıntı yaşamak
Aile ve okul ilişkilerinde sorunlar yaşamak
Bazen saldırganlık
Ergenlik döneminde ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan bireylerde hiperaktivitede azalma görülebilirken okul performansının düşüklüğü daha da dikkat çekebilir. Aynı zamanda bireyler uzun süreli odak isteyen görevlerini yerine getirmekte zorlandığı için ders çalışmakta da zorlanırlar. Bunların hepsi birleştiğinde ise ergenlik ve genç yetişkinlik dönemlerinde bireylerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna ek olarak duygu durum bozuklukları da görülebilir. Aynı zamanda ergenlik döneminde başlayarak sigara ve alkol kullanımı veya dürtüselliğin sebep olduğu tehlikeli davranışlar görülebilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedenleri nelerdir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun sebebi için kesin cevaplara hâlâ sahip olunmamakla beraber genetik faktörlerin rolünün fazla olduğu bilinmektedir. DEHB nörobiyolojik bir bozukluktur ve beyindeki kimyasalların aktivite bozuklukları sebebiyle DEHB semptomları ortaya çıkar.
DEHB’nin önüne geçilememesi durumunda yetişkinlik döneminde de birey, hayatının birçok alanında zorluklar yaşamaya devam edebilir. DEHB semptomları tedavi edilmediğinde diğer psikolojik sorunlar eşlik edebilir, sigara ve alkol kullanımına veya bireylerin hayatlarını tehlikeye atacak dürtüsel davranışlar sergilemesine neden olabilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nörobiyolojik ve genetik nedenlere dayansa da bozukluğun ilerideki dönemleri için ailelere ve öğretmenlere büyük bir rol düşmektedir.
Dikkat eksikliği olan çocukların özellikleri nelerdir?
Dikkat eksikliğine sahip olan çocuklar okula başladıklarında bu durum daha kolay tespit edilebilir. Çünkü teşhis için çocukların yaşıtlarıyla da karşılaştırılması gerekmektedir. Hiperaktiviteye sahip olan çocuklar, uzun bir süre aynı oyunu oynayamazlar fakat sürekli meşgul olacak bir aktivite bulabilirler, sıralarını bekleyemezler, sabırsız ve aşırı derecede hareketlilerdir ve kendilerini sakinleştiremezler. Bu özelliklerinden dolayı da arkadaş edinmekte veya onlarla oyun oynamakta zorlanabilirler. Okulda tam performans gösteremezler çünkü çok hareketlilerdir ve dikkatleri dağınıktır. Hiperaktivite belirtilerine ek olarak unutkanlıkları da vardır.
Hiperaktivite bebekken de kendini gösterebilir fakat 6 yaş altı her hareketli çocuk hiperaktiviteye sahiptir denemez. Uzmanlar teşhis için çocukların yaşıtlarıyla daha kolay karşılaştırılabilmesi ve davranışlarının daha iyi gözlemlenebilmesi amacıyla okul yaşını beklemeyi önerirler. Bebeklerde genel huzursuzluk, uyku problemleri ve sürekli ağlama gibi belirtiler görülebilir fakat bunlar bebeklik dönemi için çok genel ve çoğu bebekte neden fark etmeksizin görülebilen belirtilerdir. Bebeklikte bu davranışların görülmesi teşhis için veya büyüdüğünde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olup olmayacağını söylemek için yeterli değildir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri olan bir çocuğa nasıl davranılmalıdır?
Öncelikle çocuktaki davranışların ana sebebinin yaramazlık kaynaklı değil, gerçek bir psikolojik bozukluk sebepli olduğu konusunda ailelerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Uzmanlar ailelere çocukların olumlu davranışlarının fark edilmesi veya olumsuz davranışları hakkında çok fazla konuşulmamasını tavsiye etmektedir. Okul içinde çocuğun yaşıtlarıyla karşılaşabileceği durumlar için de öğretmenler bilinçli olmalı ve hiperaktivite belirtileri olan çocuğun sırasını bekleyememe, çok konuşma, söz sırası bekleyememe, aşırı hareketlilik gibi davranışlarına sert karşılık vermemelidir. Aile ve öğretmenler için en çok olumlu ve sağlıklı iletişim yolları önerilmektedir. Bunun dışında ev içinde kurallar koymak çocukların düzensizlik ve unutkanlıklarına da yardımcı olabilir. Ev içinde kuralların olması okul performansları için de yardımcı olacaktır. Ödev hatırlatması veya ders çalışırken ona destek olmak çocuğun ödev ve derslerine odaklanmasına yardımcı olabilir. Çocuğa karşı öfkeli ve sinirli tutumlardan kaçınmak gerekmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan bazı çocuklarda öfke problemleri de görülebildiğinden dolayı aileden veya öğretmenden gelebilecek olan öfkeli tutum ters etki yaratıp çocuğu daha da öfkeli ve hareketli hale getirebilir.
Çocuklarda dikkat eksikliğine ne iyi gelir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun bir uzman tarafından kolaylıkla teşhisi konabilir ve destek alınmadığı takdirde bu belirtiler ergenlikte veya yetişkinlikte daha karmaşık hale gelebilir. Hiperaktivite belirtilerinin ve dikkat eksikliği problemlerinin okul çağındaki çocukların okul performansını ve sosyal ilişkilerini ciddi derecede etkilemesi nedeniyle erken tanı ve doğru müdahale için bir psikologla düzenli iletişim halinde olmak önerilmektedir. Sorunun ana kaynağına odaklanıldığı için, terapi ile daha kalıcı sonuçlara ulaşılabilir. Teşhis için aile ve okul geribildirimleri ve bir uzman tarafından yapılacak değerlendirme gereklidir. Tanı konulduktan sonra bir psikoloğa başvurarak terapiye başlayabilirsiniz. Son zamanlarda hayatın online düzene geçmesi ile beraber online terapi fırsatları da artmaya başladı.
Paylaşmak Güzeldir :)
